Kurinda amakuru (data protection) ni ingenzi cyane muri iki gihe, cyane cyane mu gihe cy’ikoranabuhanga. Dore uburyo bwizewe bwo kurinda amakuru yawe, yaba ari ayawe bwite cyangwa ay’akazi:
1. Koresha amagambo y’ibanga akomeye (Strong Passwords)
- Koresha amagambo y’ibanga arimo inyuguti nini, nto, imibare n’ibimenyetso (!@#).
- Irinde gukoresha amazina yawe, amatariki yawe cyangwa amagambo yoroshye.
- Hindura amagambo y’ibanga kenshi.
2. Shyira Antivirus na Firewall
- Irinde virus n’utundi dusimba twangiza amakuru.
- Update software yawe kenshi kugira ngo ibe ifite uburyo bugezweho bwo kwirinda ibitero.
3. Irinde gukanda ku mbuga cyangwa emails zitujuje umutekano
- Ntugakande kuri links ubonye mu butumwa utizeye inkomoko yabwo.
- Imenye ko hari abantu batuma “fake emails” ngo babone uko bakura amakuru yawe (phishing).
4. Koresha uburyo bwo guhisha (encryption)
- Amakuru yose y’ingenzi yandikwe cyangwa abikwe mu buryo burinzwe (nko mu mafishi y’inyandiko ZIP/Password-Protected Documents).
- Koresha apps nka Signal, ProtonMail, VeraCrypt, n’izindi zifite encryption.
5. Irinde gusangira amakuru yawe ku mbuga rusange
- Ntugasangire ID number, nimero ya passport, bank account cyangwa nimero ya telefoni ku mbuga zitizewe.
- Kurikiza amategeko yo kurinda amakuru (nko GDPR, Data Protection Law of Rwanda n’andi).
6. Backup y’amakuru yawe
- Bika kopi y’amakuru yawe mu bindi bikoresho cyangwa kuri cloud (Google Drive, Dropbox, etc.).
- Niba igikoresho cyawe kibaye ikibazo, ushobora kongera kubona ayo makuru.
7. Kurinda mudasobwa n’ifu y’itumanaho
- Zifunge ukoresheje PIN, password cyangwa biometric (nk’intoki cyangwa isura).
- Irinde gusiga laptop cyangwa phone aho abantu bose bayigeraho.
8. Urumva ushaka kurinda amakuru bwoko ki?
- Amakuru ya business?
- Amakuru y’abantu ku giti cyabo (nk’abakiliya)?
- Amakuru y’ikoranabuhanga cyangwa social media?
Mbwira icyo wifuza kurinda, ngufashe gutegura system cyangwa uburyo bukwiriye. Yanditswe na Nzayisenga Adrien
No comments:
Post a Comment
Comment here